Historia

Historia di Kontraloria General di Kòrsou tin su rais den historia di Kontraloria General di Hulanda, ku ta bai bèk te na aña 1447. E aña ei, Filips de Goede, Duke di Borgoña, a funda un institushon bou di e nòmber di ‘Camere vander Rekeninghen’ ku lo mester a kontrolá si e gastu- i entradanan di su propiedatnan ta kuadra.

Den dékada sinkuenta di siglo 20, den kuadro di Statüt, diskushon a lanta enkuanto si tabata nesesario krea un funshon di Kontraloria pa Antia Hulandes. E konklushon ku a yega na dje e tempu ei ta ku e ambiente den kua un Kontraloria di Antia lo mester funshoná no a nifiká solamente ku lo tin ku adaptá e legislashon korespondiente; e ambiente ei lo determiná tambe kon outónomo un Kontraloria asina lo por ta. Ku otro palabra, mas chikitu un komunidat ta, mas peliger tin ku e influensianan negativo ku ta típiko di komunidat chikitu lo stroba e ‘outonomia’ ei. En bista entre otro di nos tamaño i ekspertisio limitá, tabatin duda enkuanto si Antia Hulandes por a kumpli ku e funshon ei riba nos mes.

Dia 29 di novèmber 1951, gobièrnu di Pais a entregá e promé proyekto di ordenansa nashonal na Parlamento pa instituí un Kontraloria di Antia Hulandes, pa un periodo di tres aña, konforme loke tabatin fihá den Landsregeling. Parlamento tabata di opinion ku no ta nesesario krea un organismo outónomo ‘nobo’ di Antia mes:

  • Landsregeling a menshoná solamente e eksigensia di outonomia
  • en bista di e tamaño limitá di nos komunidat, haña personal pa un organismo asina lo a bira un problema
  • no mester a balotá e aspekto finansiero (gastu).

Parlamento a opiná ku mester a apelá na Kontraloria General hulandes. Gobièrnu, a base di prinsipio, a keda para riba nan punto.

Un organismo outónomo di Antia mes lo a sirbi pa komplementá e derecho di presupuesto otorgá kaba na Parlamento. No tabatin mag di lanta duda na Hulanda enkuanto Antia su kapasidat di goberná su mes independientemente den tur sentido.

Sinembargo, Parlamento a insistí riba nan posishon i, komo resultado, Gobièrnu a pidi Kontraloria General di Hulanda tuma e tareanan di Kontraloria Antiano na nan enkargo riba base temporal, pa un periodo (inisial) di tres aña. E periodo inisial di tres aña a keda prolongá ku tres aña mas i despues ku unu mas, te 1 di yanüari di 1960.

Dia 23 di mart 1956, Parlamento a aprobá un proyekto di lei modifiká pa instituí un organismo independiente di kontrol (ku lo a operá bou di Kontraloria hulandes) i despues, 30 di mei 1956, a promulgá un dekreto nashonal ku forsa retroaktivo te 1 di yanüari di 1953. Ku esaki Kontraloria a selebrá durante 2018 su di 65 aña di eksistensia.

Dia 9 di ougùstùs di 1958, a bolbe presentá un promé proyekto di Ordenansa Nashonal na Konseho di Konsulta. Konseho a konstatá entre otro ku e proyekto no tabata kumpli sufisiente ku e eksigensia di outonomia formulá den Staatsregeling. Komo resultado, dia 1 di yüni di 1959, a presentá un proyekto di Ordenansa Nashonal modifiká na Parlamento den kua Kontraloria General tabata supordiná na Konseho di Minister riba tur tereno. No ta tur miembro di Parlamento a bai di akuerdo ku e proyekto, pero dia 25 di novèmber 1959 Gobernador a firm’é i dia 1 di yanüari 1960, Kontrolaria General di Antia Hulandes a bira un echo.

Konforme e akuerdo ku gobièrnu di Antia, Kontraloria hulandes a kumpli ku e tareanan di Kontraloria di Antia Hulandes di 1 di yanüari 1953 te ku desèmber di 1959.

 Historia

Dia 1 di yanüari 1960, personal di Kontraloria hulandes a retirá i Antia Hulandes a sigui ehekutá e tareanan di Kontraloria. E tempu ei, Kontraloria di Antia Hulandes su ofisina tabata den Fort Amsterdam na Kòrsou, ku un ‘dependance’ na Aruba. E tareanan pa e otro islanan tabata tuma lugá na Kòrsou.

Algun di e disposishonnan di e tempu ei no tabata kumpli ku e eksigensia di outonomia fihá den Staatsregeling, por ehèmpel:

  • e proseso pa nombra i retirá e Sekretario i e personal;
  • e echo ku Kontraloria no tabatin su mes presupuesto.

Komo resultado, e kontroladó tabata dependé kompletamente di esun ku e mester a kontrolá!

A bin dura mas di binti aña promé ku Parlamento a puntra Minister di Finansa ki dia nan por a spera di risibí un proyekto di lei pa un Kontraloria General di Antia Hulandes kompletamente outónomo. Na yanüari di 1983, Centraal Bureau voor Juridische en Algemene Zaken a purba pasa algun modifikashon importante den e Ordenansa Nashonal, pero sin éksito.

Na momento ku Aruba a optené su status aparte na 1986, nan a haña nan propio Kontraloria General i esei a pone ku Aruba su salida for di Kontraloria General di Antia Hulandes mester a keda reglá den lei. E tempu ei, mediante B.O. 1986 No. 95, a regla entre otro ku:

  • ta Gobernador ta nombra, suspendé i retirá e Sekretario i e personal, riba rekomendashon di Kontraloria;
  • a amplia e tareanan di Kontraloria (aspekto di efisiensia, investigashon spesial riba petishon di Parlamento i di e Konsehonan Insular), di manera ku esakinan a pas mihó ku e posishon di Kontraloria komo e órgano mas haltu di kontrol;
  • a efektuá e kambio di mas importante den Comptabiliteitslandsverordening; di e momento ei padilanti, Kontraloria por a disponé di su mes presupuesto.

Ademas, na fin di añanan ochenta, Parlamento a atendé e problemátika di kualifikashon di personal di Kontraloria. A lanta un proyekto ku lo mester a hiba na maneho outónomo di personal den Kontraloria. Un di su efektonan lo tabata ku Kontraloria lo a haña su mes struktura di remunerashon. E siguiente logro, esta ku Kontraloria por a kontratá personal a base di kontrato laboral, a bira realidat te na momento ku a publiká Dekreto Nashonal di 10 di òktober 1995 No. 181, aunke esei a bai mará na e kondishon di ku, promé, mester a stipulá e kondishonnan laboral den un reglamento laboral ku Kontraloria mester a formalisá despues ku Gobernador aprob’é.

Despues di e kambionan konstitushonal di Antia Hulandes dia 10 di òktober di 2010, ora Pais Kòrsou, Pais St.-Maarten i Hulanda Karibense (Boneiru, St.-Eustatius i Saba) a kuminsá eksistí, Kòrsou i St.-Maarten komo pais nobo a haña nan propio Kontraloria mientras ku Boneiru, Saba i St.-Eustatius a bin kai direktamente bou di Kontraloria General di Hulanda.

Dia 10 di òktober 2010, na momento ku Pais Kòrsou a kuminsá eksistí, a eliminá Kontraloria di Antia Hulandes i Kontraloria General di Kòrsou a bini na eksistensia. (AB 2010 nr. 87).

Den e periodo di 1960 te awor, Kontraloria a konosé shete presidente i shete sekretario:

Presidentenan

Sekretarionan

  • J. van Yperen, RA, 1960 – 1962
  • D. Bakhuis, RA, 1962 – 1976
  • J. van Loon, RA, 976 – 1985
  • E.A. Seferina, RA, 1986 – 1988
  • J. M. Webster, RA, 1988 – 1996
  • K.E.C. Ersilia, RA, 1996 – 2013
  • S.E. Cathalina, MSc. RA, 2014 – heden